Sakrament bierzmowania jest sakramentem chrześcijańskiej dojrzałości. Dzięki niemu wierni ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego oraz zobowiązują się, jako świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary słowem i czynem oraz do jej obrony (por. KKK 11).
Sakrament bierzmowania wraz z chrztem i Eucharystią należy do sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego, którego jedność powinna być zachowywana. Należy zatem pamiętać, że przyjęcie tego sakramentu jest konieczne jako dopełnienie łaski chrztu. Istotnie, przez sakrament bierzmowania (ochrzczeni) jeszcze ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego i w ten sposób jeszcze mocniej zobowiązani są, jako prawdziwi świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary słowem i uczynkiem (Katechizm Kościoła Katolickiego nr 1285).
Sakrament ten uzdalnia nas do mężnego wyznawania wiary, życia według niej i obrony. Bóg czyni to poprzez udzielane dary Ducha Świętego. Są nimi:
- dar mądrości – służy do poznania i umiłowania prawdy wiekuistej, którą jest Bóg, z tego wynika umiłowanie Boga i jego spraw. Gdy Bóg jest na pierwszym miejscu wtedy wszystko oceniamy we właściwy sposób.
- dar rozumu – pozwala na instynktowne sądzenie w świetle wiary. Pomaga odczytywać wolę Bożą i odróżniać prawdę od kłamstwa, pozwala dobrze ocenić konkretną sytuację i podjąć trafną decyzję.
- dar rady – pomaga w podejmowaniu trudnych decyzji w naszym życiu. Dzięki niemu instynktownie możemy odróżnić co należy czynić, a czego nie (nawet wbrew roztropności).
- dar umiejętności – dzięki niemu posiadamy głęboką pewność wiary w Boga, intuicyjną wiedzę, co do prawd i tajemnic wiary. Daje umiejętność dobrego wykorzystania tego czym dysponujemy.
- dar męstwa – (dar mocy, siły) pomaga z siłą i ufnością stanąć wobec prób i niebezpieczeństw (także duchowych) chrześcijańskiego życia. Jesteśmy zdolni do podejmowania najtrudniejszych zadań z miłości do boga (nawet męczeństwa).
- dar pobożności – (nazywany duchem przybrania) stanięcie wobec Boga jak dziecko wobec Ojca nieskończenie dobrego i miłującego – z miłością, szacunkiem, zaufaniem, bez lęku.
- dar bojaźni Bożej – nie ma nic wspólnego z lękiem przed Bogiem, jest to szacunek i miłość do Boga, z tego wynika bojaźń obrażenia Boga, niechęć do grzechu, a chęć wypełniania Bożej woli.
Sakrament bierzmowania powinny przyjmować osoby dojrzałe, które chcą rozpocząć drugi etap życia – świadome życie wiarą. Sakrament chrztu większość z nas przyjęła nieświadomie w pierwszych dniach, czy tygodniach po urodzeniu. Sakrament bierzmowania przyjmujemy dobrowolnie i świadomie.
Obrzęd bierzmowania składa się z trzech elementów. Są to:
- nałożenie ręki przez biskupa na głowę bierzmowanego,
- namaszczenie olejem Krzyżma na czole ochrzczonego – jest to znak obfitości, radości, oczyszczenia,
- uzdrowienia, umocnienia, a także znak konsekracji czyli poświęcenia bierzmowanego Bogu. Przez namaszczenie bierzmowany otrzymuje znamię Ducha Świętego, znak przynależności i poddania się Temu, który nas naznaczył.
- słowa: „Przyjmij znamię daru Ducha Świętego”.
Dokumenty potrzebne do sakramentu bierzmowania:
- metryka chrztu (dot. osób ochrzczonych poza parafią),
- zaświadczenie o uczestnictwie w katechezie szkolnej lub ostatnie świadectwo katechizacji,
- w przypadku osób starszych – świadectwo ukończenia katechizacji szkolnej.
Po przyjęciu bierzmowania należy zaświadczenie o bierzmowaniu przedstawić w parafii chrztu celem wpisania do uwag właściwego aktu chrztu.
Imię – patron bierzmowania
Ze względu na fakt istotnego powiązania sakramentu bierzmowania z sakramentem chrztu kandydat do bierzmowania powinien zachować imię chrzcielne. Zwyczajowo jednak można wybrać imię Świętego Patrona, którego kandydat pragnie naśladować.
Powinna być to osoba uznana przez Kościół za świętą lub błogosławioną.
Świadek bierzmowania
Świadkiem bierzmowania może być osoba, która przyjęła wszystkie sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, Eucharystię, bierzmowanie) i prowadzi życie zgodne z zasadami wiary. Zadaniem świadka jest troska o to, by bierzmowany wypełniał obowiązki wypływające z przyjęcia tego sakramentu. Dla podkreślenia związku z chrztem zaleca się, aby świadkiem był jeden z rodziców chrzestnych – najlepiej ojciec dla chłopca, matka dla dziewczyny.
Świadkiem bierzmownia nie mogą być rodzice (wymóg Prawa Kanonicznego).
W czasie obrzędów sakramentu świadek kładzie prawą dłoń na ramieniu kandydata na znak, że będzie go wspierał radą i czynem w życiu zgodnym z wyznawaną wiarą.
Od świadków nie są wymagane żadne dokumenty. Oczywistym jest jednak, że w dniu bierzmowania są wyspowiadani i przystępują do Komunii św.
Obrzędy (rytuał) sakramentu bierzmowania
Liturgia Słowa Bożego
I czytanie * Dz 2,1-6.14.22b-23.32-33
Zesłanie Ducha Świętego
Kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali.
Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić.
Przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak przemawiali w jego własnym języku.
Wtedy stanął Piotr razem z Jedenastoma i przemówił do nich donośnym głosem: „Mężowie Judejczycy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, przyjmijcie do wiadomości i posłuchajcie uważnie mych słów. Jezusa Nazarejczyka, Męża, którego posłannictwo Bóg potwierdził wam niezwykłymi czynami, cudami i znakami, jakich Bóg przez Niego dokonał wśród was, o czym sami wiecie, tego Męża, który z woli, postanowienia i przewidzenia Bożego został wydany, przybiliście rękami bezbożnych do krzyża i zabiliście.
Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami. Wyniesiony na prawicę Boga, otrzymał od Ojca obietnicę Ducha Świętego i zesłał Go, jak to sami widzicie i słyszycie”.
Psalm responsoryjny * Ps 117,1-2
Idźcie i głoście światu Ewangelię
Chwalcie Pana, wszystkie narody, *
wysławiajcie Go, wszystkie ludy,
bo potężna nad nami Jego łaska, *
a wierność Pana trwa na wieki.
II czytanie * Rz 8,14-17
Otrzymaliśmy ducha przybrania za synów
Bracia: Wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi. Nie otrzymaliście przecież ducha niewoli, by się znowu pogrążyć w bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: „Abba, Ojcze!” Sam Duch wspiera swym świadectwem naszego ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi. Jeżeli zaś jesteśmy dziećmi, to i dziedzicami: dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa, skoro wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale.
Aklamacja przed Ewangelią * J 14,26
Duch Święty wszystkiego was nauczy;
przypomni wam wszystko, co wam powiedziałem.
Ewangelia * J 14,23-26
Duch Święty wszystkiego was nauczy
Jezus powiedział do swoich uczniów: „Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go, i przyjdziemy do niego, i będziemy w nim przebywać. Kto Mnie nie miłuje, ten nie zachowuje słów moich. A nauka, którą słyszycie, nie jest moja, ale Tego, który Mnie posłał, Ojca.
To wam powiedziałem przebywając wśród was. A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem”.
Po ewangelii biskup (i kapłani, którzy mu pomagają) siadają na przygotowanych krzesłach. Zależnie od miejscowego zwyczaju kandydatów do bierzmowania przedstawia proboszcz albo inny kapłan, albo diakon, albo katecheta, w ten sposób: jeżeli to możliwe, każdego kandydata wzywa się imiennie i pojedynczo wchodzą oni do prezbiterium; jeżeli są to dzieci, prowadzi je jeden ze świadków bierzmowania albo jedno z rodziców. Kandydaci stają przed celebransem. Jeżeli jest bardzo wielu kandydatów do bierzmowania, nie wzywa się ich imiennie, lecz ustawia w odpowiednim miejscu przed biskupem.
Kapłan:
Czcigodny Ojcze, Kościół święty prosi przeze mnie o udzielenie sakramentu bierzmowania zgromadzonej tu młodzieży.
Biskup:
Czy młodzież ta wie, jak wielki dar otrzymuje w tym sakramencie i czy przygotowała się należycie do jego przyjęcia?
Kapłan:
Jestem przekonany, że wszyscy przygotowali się do bierzmowania, uczestniczyli bowiem przez szereg dni w słuchaniu słowa Bożego i wspólnej modlitwie oraz przystąpili do sakramentu pokuty.
Biskup:
Droga Młodzieży, powiedzcie przed zgromadzonym tu Kościołem, jakich łask oczekujecie od Boga w tym sakramencie?
Kandydaci:
Pragniemy, aby Duch Święty, którego otrzymamy, umocnił nas do mężnego wyznawania wiary i do postępowania według jej zasad.
Wszyscy:
Amen.
Homilia
Biskup wygłasza homilię wyjaśniającą znaczenia sakramentu. Kończy ja w tych lub podobnych słowach:
A teraz, zanim otrzymacie Ducha Świętego, wspomnijcie na wiarę, którą wyznaliście na chrzcie świętym albo którą wasi rodzice i chrzestni wyznali razem z Kościołem w dniu waszego chrztu.
Odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych
Biskup zadaje pytania kandydatom do bierzmowania, mówiąc:
Biskup:
Pytam każdego z was:
Czy wyrzekasz się szatana, wszystkich jego spraw i zwodniczych obietnic?
Kandydaci:
Wyrzekam się.
Biskup:
Czy wierzysz w Boga Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi?
Kandydaci:
Wierzę.
Biskup:
Czy wierzysz w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego, narodzonego z Maryi Dziewicy, umęczonego i pogrzebanego, który powstał z martwych i zasiada po prawicy Ojca?
Kandydaci:
Wierzę.
Biskup:
Czy wierzysz w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, którego masz dzisiaj otrzymać w sakramencie bierzmowania, tak jak Apostołowie otrzymali Go w dzień Pięćdziesiątnicy?
Kandydaci:
Wierzę.
Biskup:
Czy wierzysz w święty Kościół powszechny, obcowanie Świętych, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie wieczne?
Kandydaci:
Wierzę.
Do tego wyznania dołącza się biskup, głosząc wiarę Kościoła:
Taka jest nasza wiara. Taka jest wiara Kościoła, której wyznawanie jest naszą chlubą w Chrystusie Jezusie, Panu naszym.
Zgromadzenie wiernych wyraża swoją zgodę odpowiadając:
Wszyscy:
Amen.
Jeżeli przemawiają za tym okoliczności, można tę formułę zastąpić inną, albo zaśpiewać odpowiednią pieśń, w której wspólnota jednogłośnie wyraziłaby swoją wiarę.
Liturgia sakramentu
Włożenie rąk
Biskup (wraz z kapłanami, którzy mu pomagają) stoi zwrócony do ludu i złożywszy ręce mówi:
Najmilsi, prośmy Boga Ojca wszechmogącego, aby łaskawie zesłał Ducha Świętego na te przybrane dzieci swoje, odrodzone już na chrzcie do życia wiecznego. Niech Duch Święty umocni je swoimi darami i przez swoje namaszczenie upodobni do Chrystusa, Syna Bożego.
Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Biskup (i kapłani, którzy mu pomagają) wyciągają ręce nad kandydatami. Sam zaś biskup mówi:
Boże wszechmogący,
Ojcze naszego Pana, Jezusa Chrystusa,
który odrodziłeś te sługi swoje
przez wodę i Ducha Świętego
i uwolniłeś ich od grzechu,
ześlij na nich Ducha Świętego Pocieszyciela,
daj im ducha mądrości i rozumu,
ducha rady i męstwa,
ducha umiejętności i pobożności,
napełnij ich duchem bojaźni Twojej.
Przez Chrystusa, Pana naszego.
Wierni: Amen
Namaszczenie krzyżmem
Diakon podaje biskupowi święte krzyżmo. Kandydaci do bierzmowania pojedynczo podchodzą do biskupa albo jeśli przemawiają za tym okoliczności, biskup podchodzi do każdego kandydata. Świadek bierzmowania kładzie prawą rękę na ramieniu kandydata i podaje jego imię biskupowi albo kandydat sam podaje swoje imię.
Biskup zwilża wielki palec prawej ręki krzyżmem i kreśli nim znak krzyża na czole kandydata mówiąc:
[N], PRZYJMIJ ZNAMIĘ DARU DUCHA ŚWIĘTEGO.
Bierzmowany: Amen.
Biskup dodaje: Pokój z tobą.
Bierzmowany: I z duchem twoim.
W czasie namaszczania można śpiewać odpowiednią pieśń. Po namaszczeniu biskup (i kapłani) myją ręce.
Modlitwa powszechna
Liturgia Eucharystyczna
Błogosławieństwo końcowe
Biskup:
Bóg Ojciec wszechmogący, który was odrodził z wody i Ducha Świętego i uczynił swoimi przybranymi dziećmi, + niech was błogosławi i sprawi, abyście zawsze byli godni Jego ojcowskiej miłości.
Wszyscy:
Amen.
Biskup:
Jezus Chrystus, jedyny Syn Ojca Przedwiecznego, który obiecał, że Duch prawdy zostanie w Kościele, niech was błogosławi i umocni w wyznawaniu prawdziwej wiary.
Wszyscy:
Amen.
Biskup:
Duch Święty, który rozpalił ogień miłości w sercach uczniów, niech was błogosławi, zjednoczy i doprowadzi do radości Królestwa Bożego.
Wszyscy:
Amen.
Biskup:
Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, + i Duch Święty.
Wszyscy:
Amen.